شرایط قاضی در فقه اسلامی | معرفی قاضی و ویژگی های آن
شرایط قاضی از مهمترین بخش هایی می باشد که در متون فقه اسلامی و باب قضا متون فقه ارشد به آن توجه شده و همچنین ویژگی هایی را که یک قاضی برای اجرای صحیح عدالت نیازمند است در منابع فقهی به خوبی بیان شده است. این شرایط در واقع ملاک هایی برای تشخیص حرفه قضاوت و شرایط حساس آن می باشد
ما در این مقاله از سایت عدل آموز قصد داریم ابتدا تعریفی از قاضی و فعل قضاوت داشته باشیم و بعداز آن شرایط یک قاضی در عصر غیبت امام معصوم علیهم السلام را بیان نماییم پس برویم وبایکدیگیر سیری در باب قضا داشته باشیبم .
تاریخچه قضاوت
این وظیفه مهم یکی از عمده وظایف پیامبر وامامان معصوم علیه السلام در عصر حضور بوده است ، قضاوت کردن برای انسانهایی که صلاحیت و اهلیت یک قاضی را دارند واجب کفایی هم می باشد یعنی اینکه با انجام بعضی از افراد که ویژگی های خاص یک قاضی را هم دارا هستند از گردن بقیه مکلفان ساقط میشود وبر بقیه واجب نخواهد بود مانند مراسم کفن ودفن میت !
درگذشته تعیین ونصب قضات از وظایف معصومین علیهم السلام بوده است اما یک تفاوت با حالت قبل دارد اینکه اگر مولا به کسی فرمان دهد اطاعت از مولا واجب عینی محسوب می شود برخلاف حالت قبل که واجب کفایی برای کسانی بود که اهلیت و شایستگی منصب قضاوت را دارا بوده اند.
معنای لغوی قضا
در فرهنگ های لغت عربی به فارسی از قضا [قَ] (ع مص، اِ) به فرمان دادن و حكم كردن وحکم کردن بین مردم . دادرسى كردن. قضاوت كردن. داورى. رسانيدن حاجت و تمام كردن آن. روا گردانيدن.وام گزاردن. ادا كردن دين. واجب كردن. فرمان. حكم. اندازۀ چيزى. و از اين معنى است قضا و قدر. بلا. سرنوشت بد. تعبیر وتعریف شده است .
شرایط انتصاب قاضی از طرف امام معصوم (ع)در زمان حضور
- کمال اعم از بلوغ+ عقل + حلال زادگی
- عدالت
- اهلیت افتا
- مرد بودن
- توانایی کتابت
- بینایی
شرایط یک قاضی در عصر غیبت باید چگونه باشد ؟
در این دوران فعل قضاوت برای فقهایی که صرف شرایط صدور فتوا را داشته باشند نافذ می باشد ، شرایط قضاوت ترکیبی از اوصاف اکتسابی و انتسابی برای شخص قاضی می باشد که می توان گفت همان شرایط دوران حضور امام معصوم (ع )می باشد که چند عامل دیگر همچون ناطقیت و ایمان و غلبه حافظه بر فراموشی یا فراموشکار نبودن وآزادی به آن اضافه میشود.
راه های اثبات ولایت قاضی
تثبت ولایت القاضی المنصوب من الام مع الامرین : 1- شیاع 2- شهاده عدلین
ولایت قاضی که از طرف امام نصب شده باشد از طریق شیاع و شهادت دونفر انسان عادل ثابت می شود.
شیاع به چه معنا می باشد ؟
وهو اخبار جماعه به یغلب علی الظن صدقهم
یعنی اینکه یک گروهی از مردم شاهد ماجرایی بوده اند و از آن برای ما خبر دهند به نحوی که صدق گفته های ایشان بر ظن وگمان ما غلبه کند.
چرا در مرافعات نباید به حاکم طاغوت مراجعه کرد؟
فمن عدل عنه الی قضات الجور کان عاصیا فاسقا لان ذلک کبیره عندنا
اگر در جامعه اسلامی قاضی عادل وجود داشته باشد و شخص در دعاوی خود به جای رفتن به نزد شخص عادل ، دعاوی خود را نزد قاضی طاغوت ببرد گناهی مرتکب شده است که نزد ما (امامیه ) از شمار گناهان کبیره می باشد.
نکات تکمیلی
شرط بلوغ به معنای این است که افراد صغیر نمیتوانند در منصب قضاوت قراربگیرند و قصاوت کنند و بااین قید کسانی که به بلوغ نرسیده اند از تعریف قاضی خارج میشوند.
شرط عاقل بودن به معنای است که یک قاضی باید از سلامت کامل عقلی برخوردار باشد و باقید عاقل بودن جاهل اعم از ادواری و دائمی از تعریف قاضی خارج میشود.
قاضی باید واجد همه اوصاف باشد و فاقد مفاهیم مخالف ومتصاد شرایط صلاحیت باشد .
قاضی تحکیم قاضی می باشد که مردم وی را برای داوری کردن بین دعاوی خود انتخاب می نمایند.
ارتزاق وروزی خوردن قاضی از بیت المال منوط به نیازمندی قاضی می باشد.
سخن پایانی
شما عزیزان در این مقاله از سایت عدل آموز بخشی از نکات مهم باب قضا از مواد امتحانی متون فقه ارشد را مطالعه کرده اید توصیبه ما به شما این است که بعداز خواندن این مقاله در آزمون آنلاین متون فقه ارشد باب قضا شرکت کتید تا آموخته های خود را تثبیت نمایید.
و همچنین می توانید سوالات و انتقادات خود درباره شرایط قاضی در متون فقه را ، در قسمت کامنت ها با ما به اشتراک بگذارید، امیدوارم از خواندن این مقاله نهایت لذت و استفاده را برده باشید.
منبع:
شرح لمعه