خیارات | شروط فسخ معامله و انواع آن

انواع خیارات در فسخ معاملات:

خیارات طبق بند ماده 396 ق.م از قرار ذیل اند(خیار مجلس،حیوان،شرط،تاخیرثمن،رویت و تخلف از وصف،غبن،عیب،تدلیس،تبعض صفقه،تخلف شرط )

خیار مجلس:

اختیاری است که به هریک از خریدار و فروشنده مادامی که در مجلس عقد حضور دارند و تا زمانی که از یکدیگر جدا نشدند داده می‌شود و حتی با وجود حائل مثل پرده و ترک مجلس در صورتی که با یکدیگر به شکل متعارف همراه باشند از بین نخواهد رفت و همچنان باقی است. خیار مجلس ویژه عقد بیع و مدت‌دار میباشد.

چه عواملی باعث می‌شود خیار مجلس از ما ساقط شود ؟
1-اسقاط خیار مجلس در ضمن عقد
2-اسقاط خیار مجلس پس از عقد
3-جدا شدن اختیاری یکی از طرفین عقد از دیگری
4-التزام هر یک از خریدار و فروشنده به عقد
ماده 397 ق.م مختص خیار مجلس است .

خیار حیوان:

اختیاری است که به هر یک از طرفین معامله داده می‌شود تنها در صورتیکه هر یک از عوضین معامله حیوان باشد ؛در نتیجه اگر مبیع یا همان کالا حیوان باشد ،مشتری تا 3 روز بعد از معامله که مبدا این مدت از زمان متفرق شدن طرفین عقد از یکدیگر است دارای خیار حیوان میباشد و از طرفی دیگر اگر ثمن‌ معامله یا همان مالی که مشتری بابت دریافت کالا به فروشنده میدهد حیوان باشد ، فروشنده نیز خیار حیوان را داراست . همچنین این خیار فقط در معامله عین معین واقع در عقد بیع است و مدت‌دار میباشد .
از جمله عواملی که موجب اسقاط خیار حیوان می‌شود=
1-اسقاط خیار حیوان در ضمن عقد
2-اسقاط خیار حیوان پس از عقد
3-تصرف ذوالخیار( کسی که دارای خیار است )
ماده 398 ق.م به خیار حیوان اختصاص دارد.

خیار شرط:

اختیاری است که به هر یک از خریدار و فروشنده یا شخص ثالث داده می‌شود به شرط آنکه مدت در آن مشخص باشد ،خیار شرط فوری نیست .
مواد 399, 400, 401 ق م و ماده 48 شرایط عمومی پیمان ها مختص خیار شرط میباشد.

محدوده زمانی در خیار شرط:

خیار شرط به لحاظ زمان، حدّ معینى ندارد؛ بلکه هر مدت از زمان؛ کوتاه باشد یا طولانى، جایز است در عقد شرط شود، و نیز جایز است آغاز زمان تعیین شده متصل به عقد باشد یا منفصل از آن؛ لیکن باید معین باشد؛ به گونه‌اى که احتمال کاهش یا افزایش آن نرود وگرنه هم شرط باطل است و هم معامله.

خیار تاخیر:

شرایط تحقق خیار تاخیر

1-مبیع یا ثمن‌ معامله عین معین باشد نه کلی
2-معامله حال باشد نه موجل یا مدت‌دار
3-انقضای مدت 3 روز از تاریخ انعقاد عقد
4-عدم پرداخت و تسلیم تمام ثمن‌ یا مبیع
مواد قانونی مرتبط با خیار تاخیر عبارت اند از ماده 402,403,404,405,406,407,408,409 ق.م .

خیار رویت:

این خیار در جایی ایجاد می‌شود که فرد کالایی را مشاهده نمی‌کند و اوصاف آن در قرارداد ذکر می‌شود و یا بر اساس مشاهدهٔ سابق و آن‌چه در ذهنش نقش بسته معامله‌ای انجام می‌دهد و بعد از معامله مشخص می‌شود آن اوصافی که در قراداد ذکر شده در کالا وجود ندارد و یا وضعیت فعلی کالا مطابق با آن‌چه در سابق مشاهده کرده‌است، نیست.

ثبوت این خیار منوط به حصول نقصی از طرف مشتری و زیادتی از طرف فروشنده است.همچنین این خیار در عین معین مباشد و فوری است .
مواد 410,411,412,413,414,415 ق.م مختص خیار رویت میباشد .

خیار غبن:

واژهٔ غبن در لغت به معنی خدعه، نیرنگ، نقض عهد و … به کار می‌رود.این خیار در صورت جهل به قیمت ثابت می‌شود و منظور از غبن فاحش یعنی مابه التفاوت چنان زیاد باشد که با مسامحه حل شدنی نیست مثل برنج ایرانی و پاکستانی یا فرش ماشینی و دستبافت .

این خیار به وسیله تصرف ساقط نمی‌شود و اگر عین مال تلف شود باز هم ساقط نخواهد شد ، بعد از علم به غبن اعمال این خیار فوری است .

مواد قانونی مرتبط با خیار غبن عبارت اند از ماده 416,417,418,419,420,421 ق.م .

خیار عیب:

عیب عبارت است از زیاده و نقصانی که در خلقت اصلی (عین معین )پدید می آید خواه عینی باشد خواه در صفت ، خریدار بواسطه این خیار در صورت جهل به عیب در حین معامله بین فسخ و استرداد ثمن‌ که بابت کالای معیوب به فروشنده داده و گرفتن ارش (مابه التفاوت قیمت کالا در زمان سلامت و نسبت آن با قیمت کالای معیوب ) در صورتیکه کالای معیوب را بپذیرد ، مخیر است . خیار عیب بعد از علم به آن فوری است .
*در چه صورت مشتری نمی‌تواند کالای معیوب را پس دهد یا به اصطلاح رد کند ؟
1-تصرف کردن
2-حدوث عیب در کالا پس از قبض آن چون شرط خیار عیب ، حدوث عیب حین معامله است نه بعد از آن البته جز در مواردی که کالا حیوان باشد
3-خریدن چند چیز در یک معامله و حدوث عیب در یکی از آنها
4-مشتری حق رد را از خود ساقط کند
5-خریدن دو یا چند چیز که یکی از آنها معیوب بوده است که در اینصورت یا باید هر دو را رد کند یا هر دو را نگه دارد و بابت عیب موجود در کالا ارش دریافت کند
6_عدم رضایت یکی از خریداران به رد کالای معیوب

*در چه صورت مشتری بابت عیب نه می‌تواند ارش در یافت کند و نه رد کند ؟
1-اگاهی به عیب موجود قبل از عقد
2-رضایت به عیب بعد از عقد بدون گرفتن ارش
3-تبری کردن فروشنده از عیوب
مواد 422,423,424,425,426,427,428 ق م مختص خیار عیب میباشد .

خیار تدلیس:

در اصطلاح حقوقی تدلیس عبارت است از عملیاتی که موجب فریب طرف معامله بشود به عبارت دیگر تدلیس عبارت است از پوشاندن عیبی در مال یا نمایاندن یک صفت یا امتیاز کمالی غیر واقعی در مال. به علت جبران زیان ناشی از این عملیات فریبنده، فریب خورده از حق فسخ بهره‌مند است قلمرو خیار تدلیس در عین معین است.

اصولاً در عین کلی خیار تدلیس وجود ندارد، زیرا بایع مکلف است مبیع را منطبق با اوصاف مورد نظر تحویل دهد، مگر اینکه تدلیس مربوط به اوصاف مشترک تمام مصادیق کلی باشد.

مثلا =ماشین پیکان را به عنوان ماشینی که دارای ترمز ABS است معرفی کند .
در عقد بیمه تدلیس موجب بطلان عقد می‌شود همچنین در صورت علم به آن فوری است ، ماده های 438,439ق.م مربوط به خیار تدلیس است .

خیار اشتراط و تخلف از شرط:

در صورتیکه امر نامشروعی شرط شود ، شرط باطل است و موجب بطلان عقد می‌شود همچنین هر امری که برای مشروط علیه ( یعنی کسی که انجام شرط بر عهده اوست )مقدور نباشد باطل است .
این خیار در صورت تخلف از شرط صفت در عقد نکاح فوری است .

خیار تبعض صفقه:

تبعض یعنی تجزیه و صفقه یعنی معامله ماهیت خیار تبعّض صفقه عبارت است از تسلّط فروشنده یا خریدار بر فسخ عقد به سبب بطلان معامله نسبت به بخشی از کالا یا بهای آن. زیرا هدف از آن دفع ضرر ناشی از تجزیه است .
مواد 441,442,443 ق م به خیار تبعض صفقه اختصاص دارد.

تفاوت این خیار با خیار شرکت:

در این است که در خیار شرکت عوض معامله یک چیز است؛ کالا یا بهای آن که معامله نسبت به بعض آن صحیح و نسبت به بعض دیگر باطل است؛ اما در خیار تبعّض صفقه عوض معامله گاه یک چیز است که معامله نسبت به بعض آن صحیح و نسبت به بعض دیگر باطل است و گاه دو چیز، که معامله نسبت به یکی صحیح و نسبت به دیگری باطل خواهد بود.

برخی، خیار تبعّض صفقه را تنها در صورت تعدّد کالا یا بهای آن جاری دانسته‏اند و صورت یکی بودن کالا یا بهای آن را مجرای خیار شرکت می‏دانند. 1 از این عنوان در باب تجارت سخن رفته است.

خیار تعذر تسلیم:

این خیار زمانی ثابت می‌شود که مشتری به گمان اینکه اینکه فروشنده می‌تواند کالا را تحویل دهد ولی بعدا خلاف آن باشد مانند اسبی که رها شده و دیگر بازنگشته است .

#هیچ خیاری در اقاله وقف راه ندارد .

همچنین بخوانیدعلائم و اختصارات رشته حقوق

.