رهن چیست – انواع رهن – حکم رهن در اسلام
رهن چیست – انواع رهن – حکم رهن در اسلام | عدل آموز
نگاه سریع
- رهن و تعریف آن
- اصطلاحات مرتبط با رهن
- ارکان رهن (صیغه رهن – مال مورد رهن – راهن و مرتهن)
- انواع عقد رهن
- حکم رهن در اسلام
تعریف رهن :
تعریف رهن در قانون : رهن عقدی است که به موجب آن مدیون مالی را برای وثیقه به داین میدهد. رهن دهنده را راهن و طرف دیگر را مرتهن میگویند. (ماده 771 ق.م)
معنای رهن در لغت : به معنای ثبات و دوام و نیز حبس آمده است؛
تعریف رهن در رساله امام خامنه ای : به این معنا است که بدهکار مالی را نزد طلبکار بگذارد ، تا اگر طلب او را نداد ، از آن مال طلب خود را به دست آورد.
آنچه امروزه به عنوان رهن منزل یا مغازه به مالک پرداخت میشود و بدین سبب مقداری از اجاره بها را کم می‌کنند، رهن نیست و در حقیقت قرضی است که به مالک منزل داده میشود و اگر این قرض دادن به شرط آن باشد که منزل مذکور اجاره داده شود یا از بهای اجاره مبلغی کسر گردد، ربا و حرام است. ولی اگر مالک، منزل یا مغازه‌اش را به مبلغ کمتری اجاره دهد، به شرط اینکه مستأجر مبلغی را به او قرض دهد، اشکالی ندارد.
اصطلاحات مرتبط به رهن:
رهن یا مرهون: آن مالی که گرو گذاشته میشود.
راهن: گرو گذارنده
مرتهن: گرو گیرنده
ارکان رهن:
صیغه رهن:
رهن با ایجاب از طرف راهن و قبول از طرف مرتهن منعقد میشود. در شخص ناتوان از قدرت تکلم ، (همچون لال)، اشاره به صورتی که نشانگر مضمون رهن باشد یا نوشتن آن به قصد رهن کفایت می‌کند. برخی، اشاره و نوشتن را برای توانمند از نطق نیز جایز و صحیح دانسته‌اند.
ایجاب با هر لفظ دلالت کننده بر مفاد رهن تحقق می‌یابد، مانند «رَهَنْتُک؛ به تو رهن دادم» یا «هذِهِ وَثِیقَةٌ عِنْدَک؛ این مال نزد تو گرو است». چنان که قبول نیز با هر لفظ بیانگر رضایت به ایجاب، حاصل میشود.
رهن چیست – انواع رهن – حکم رهن در اسلام | عدل آموز
مال مورد رهن یا مرهون :
مال مورد رهن باید شرایط زیر را داشته باشد و در غیر این صورت رهن آن صحیح نیست:
عین بودن مال: یعنی مال مورد رهن وجود خارجی داشته باشد.لذا رهن دادن دین ، منفعت و آنچه که برعهده دیگری است باطل می باشد.بنابر این اگر مالک یک خانه،صرفا منافع خانه را به رهن گذارد،یا اگر راهن طلبی را که از دیگری دارد رهن قرار دهد ، رهن باطل است.
مملوک بودن بودن آن: مال مورد رهن قابل تملک باشد و وصف ملکیت برای آن صحیح باشد.
قابل قبض بودن بودن: یعنی قابل گرفتن و تملک بودن آن ( رهن پرنده آزاد و درهوا ، مگر آنکه پرنده عادت به بازگشتن داشته باشد.)
صحت بیع مال مورد رهن : آنچه که بدیهی و روشن است نشانگر این است که رهن چیزی که فروش آن منع شده است صحیح نیست.
هر مالی که قابل نقل و انتقال قانونی نیست نمیتواند مورد رهن واقع شود.
شرایط مال مورد رهن _ توضیحات تکمیلی
۱-عین مرهونه باید قابل تملک و قابل فروش باشد:
ماده ۷۷۳ قانون مدنی:هر مالی که قابل نقل و انتقال قانونی نیست نمی تواند مورد رهن واقع شود.زیرا هدف از رهن این است که در صورت عدم تادیه دین از جانب راهن یا اعسار وی ،مرتهن مال مرهون را بفروشد و از قیمت آن طلب خود را وصول نماید.بنابر این مباحات چون ملک نبوده،موقوفه،اموال عمومی و مواد مخدر را نمی توان به رهن داد ، زیرا قابلیت فروش و تملک از جانب مرتهن را ندارد.
شایان ذکر است مالی که اساسا قابل فروش است اما به دلیل مقررات خاصی برای مدت معین نقل و انتقال آن ممنوع گردد را می توان به رهن گذاشت.برای مثال اگر دولت خرید و فروش کالا ومالی را ممنوع کنند برای مثال خودروی خارجی را جهت جلوگیری از افزایش قیمت تا مدتی ممنوع اعلام کند،رهن دادن خودروی خارجی در زمان ممنوعیت بلا مانع است.
۲-مال مرهون باید عین معین باشد:
لذا رهن دادن دین ، منفعت و کلی ما فی ذمه باطل است.بنابر این اگر مالک یک خانه،صرفا منافع خانه را به رهن گذارد،یا اگر راهن طلبی را که از دیگری دارد رهن قرار دهد ، رهن باطل است.
ماده ۷۷۴ قانون مدنی : مال مرهون باید عین معین باشد و رهن دین و منفعت باطل است.
قابل ذکر است که اگر رهن کلی در معین باشد،قبض آن به یکی از دو صورت انجام می پذیرد:
الف)تسلیم تمام و کل مالی که قسمتی از وثیقه قرار گرفته است
ب)انتخاب مقدار معین به وسیله راهن و تسلیم آن به مرتهن
قبض : در تحقق شرعی رهن لازم است گرویی (رهن) تحویل مرتهن داده شود یا اگر از قبل دست مرتهن بوده، راهن به او اذن دهد که در دستش به عنوان رهن باقی بماند.
رهن چیست – انواع رهن – حکم رهن در اسلام | عدل آموز
همچنین مطالعه کنید در عدل آموز
راهن و مرتهن:
شرایط دو طرف عقد :
طرفین عقد باید بالغ ، عاقل ، و رشید باشند و اجازه تصرف در مال خود را داشته باشند.
ماهیت عقد رهن: یک ماهیت دو گانه است . به این ترتیب که عقد رهن نسبت به راهن ، عقد لازم و نسبت به مرتهن عقد جایز است. یعنی اینکه راهن نمی تواند عقد رهن را فسخ کند اما مرتهن می تواند آن را فسخ کند . راهن و مرتهن می توانند درباره اینکه مال مرهونه در تصرف کدامشان باشد ، توافق کنند .
انواع عقد رهن:
رهن تصرف:عقد رهنی که مال مورد رهن بعد از اقباض به مرتهن در تصرف مرتهن بماند و او از منافع آن بهره مند گردد. رهن تصرف نامیده میشود.
رهن قرارداد: همان عقد رهن است که در قانون از آن صحبت شده است و در مقابل رهن قضایی به کار می رود .
رهن قضایی:صنعت مالی از اموال محڪوم علیه یا مدعی علیه که به موجب قرار تامین دادگاه توقیف می شود. یعنی مالی که از جهت قضایی در قید است و طلق نیست. در گروگان و در قید چیزی بودن از مفاهیم لغت رهن است،رهن قضایی همان وثیقه گذاشتن است که به موجب قرار تامین به مالکیت دادگاه در می آید:
رهن مستعار : در صورتی که کسی مال فرد دیگری را به عاریه بگیرد و آن را به شخص دیگری به رهن بدهد ، باعث ایجاد رهنی عنوان رهن مستعار می شود .
رهن قطعی : سند رسمی شامل معامله ناقل عینی را گویند . در مقابل سند بیع شرط ، رهن و معاملات با حق استرداد استعمال شده است .
رهن دین و منفعت : طبق #ماده٧٧۴ ق.م ، رهن دین و منفعت باطل است. قانون مدنی فقط رهن عین معین را تجویز کرده است.(مال مرهون باید عین معین باشد و رهن دین و منفعت باطل است.ماده 774 قانون مدنی)
رهن مضاف: _
رهن مکرر : هرگاه مالی موضوع عقد رهن قرار بگیرد و قبل از اینکه فک رهن صورت بگیرد ، مالک مال مرهون ، آن را به دیگری به رهن بدهد ، رهن بعد از رهن اول را رهن مکرر می گویند.
حکم رهن در اسلام:
رهن (گرو گذاردن) یکی از عقود اسلامی است که اگر احکام و شرایط آن رعایت شود انجام و استفاده از آن جایز است. رهن عبارت است از این که بدهکار با طلبکار قرار داد مى بندد که مقدارى از مال خود را نزد او بگذارد (رهن در دست گرو گیرنده امانت است) که اگر طلب او را به موقع ندهد بتواند طلبش را از آن مال بردارد.رهن دارای احکامی است، از جمله این که استفاده و منافع چیزى را که گرو مى گذارند آز آن کسى است که آن را گرو گذاشته (مالک) و طرف مقابل نمی تواند بدون اجازه و رضایت صاحب مال از آن استفاده کند.
همچنین طلبکار و بدهکار نمىتوانند مالى را که گرو گذاشته شده، بدون اجازه یکدیگر ببخشند یا بفروشند، ولى اگر یکى از آنان آن را ببخشد یا بفروشد، بعد دیگرى بگوید راضى هستم اشکال ندارد.
لازم به تذکر است در جاهایی که شرایط و احکام رهن رعایت نشود، مثل آنچه که امروزه در جامعه تحت عنوان رهن در اجاره دادن منازل مرسوم است، فقط صورت و اسم رهن را دارد.
رهن چیست – انواع رهن – حکم رهن در اسلام | عدل آموز